Życie po ablacji – co się zmienia i jak wygląda rekonwalescencja po zabiegu
Ablacja w kardiologii to metoda zabiegowego leczenia zaburzeń rytmu serca, czyli arytmii. Polega ona na zniszczeniu z wykorzystaniem ciepła (prądu RF) lub zimna (krioablacja) miejsc odpowiedzialnych za arytmię. Zabiegi takie są wykonywane w znieczuleniu miejscowym, w warunkach szpitalnych na oddziale kardiologicznym.
Zwykle wykonuje się ją przezskórnie tj. bez otwierania klatki piersiowej, wprowadzając do serca cewniki do wykonania zabiegu przez naczynia krwionośne (żyły lub tętnice) znajdujące się w okolicy pachwinowej lub szyi.
-
Bezpośrednio po zabiegu pacjent pozostaje w łóżku przez około 8 godzin. Dzień lub dwa po ablacji chory zwykle zostaje wypisany ze szpitala.
We wczesnym okresie pozabiegowym należy zwrócić szczególną uwagę na czystość miejsca wkłucia. W przypadku stwierdzenia niepokojących objawów (ból, zgrubienie, krwawienie, brak tętna) należy zgłosić się do lekarza. -
Bezpośrednio po zabiegu ablacji, pacjent może wykonywać małe wysiłki fizyczne. Do umiarkowanego stopnia aktywności fizycznej chory może wrócić około 2-3 tygodnie po zabiegu.
Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC), pacjent po ablacji arytmii, takich jak częstoskurcz węzłowy (AVNRT), nawrotny częstoskurcz przedsionkowo-komorowy (AVRT), trzepotanie przedsionków (AFl), częstoskurcz przedsionkowy (AT) czy zespół preekscytacji, może wrócić do pełnego zakresu wykonywanych wysiłków fizycznych, a sportowcy zawodowi do treningów, po około miesiącu od zabiegu, jeśli nie ma nawrotów arytmii. -
Po ablacji migotania przedsionków i innych ablacjach złożonych, chory może wrócić do pełnej aktywności fizycznej po 1-3 miesiącach po zabiegu.
Warunkiem powrotu do wysiłków fizycznych i uprawiania sportu jest sprawność chorego, jego stan ogólny, brak nawrotu arytmii oraz schorzenia współistniejące, a nie sam zabieg.
W przypadku ablacji najbardziej złożonych i najgroźniejszych zaburzeń rytmu serca, takich jak częstoskurcze komorowe i ablacja chorych po burzy elektrycznej, okres rekonwalescencji trwa zwykle dłużej – około 3-6 miesięcy i również w głównej mierze zależy od schorzenia podstawowego prowadzącego do rozwoju zaburzeń rytmu serca, a więc zwykle od zaawansowania niewydolności serca i kardiomiopatii.
Pierwsza wizyta kontrolna w poradni kardiologicznej zwykle wyznaczana jest po miesiącu od ablacji. Podczas niej, standardowo wykonywane jest badanie EKG oraz ocena stanu pacjenta i wywiad, w szczególności dotyczący nawrotu arytmii. Kolejna wizyta ma miejsce 3-6 miesięcy po zabiegu i jej termin zależy od stanu pacjenta i ablowanej arytmii.
Wówczas bardzo często wykonuje się pierwsze kontrolne badanie Holter EKG. Kolejne kontrole i wykonywane badania zależą od arytmii, która była powodem ablacji, stanu ogólnego pacjenta oraz chorób towarzyszących.
-
Bezpośrednio po ablacji pacjent może odczuwać kołatania serca. Są one związane z tym, że w wyniku zabiegu doszło do uszkodzenia miejsc odpowiedzialnych za arytmię i w efekcie po zabiegu dochodzi do ich gojenia się. Nawrót arytmii w okresie do 3 miesięcy po ablacji nie jest zwykle traktowany jako nieskuteczność zabiegu.
Jest to tzw. „blanking period” czyli okres zaślepienia, a arytmie mogą się jeszcze w tym czasie pojawiać, w związku z procesem pozabiegowego gojenia się uszkodzonych w wyniku zabiegu tkanek w sercu. Dopiero po 3 miesiącach wystąpienie arytmii, która była ablowana, uznawane jest za nawrót zaburzeń rytmu serca po zabiegu. W takiej sytuacji każdorazowo indywidualnie lekarz ocenia stan kliniczny pacjenta i może, po rozważeniu korzyści i ryzyka, zakwalifikować chorego do kolejnego zabiegu, bądź do leczenia farmakologicznego.
Zdarza się, że pacjent po jednej ablacji arytmii wymaga kolejnego podobnego zabiegu z powodu nawrotu zaburzeń rytmu serca. -
Bezpośrednio po zabiegu ablacji chory wymaga zwykle wsparcia lekami antyarytmicznymi. Leki takie są z reguły stosowane u pacjentów już przed zabiegiem ablacji, a po nim są odpowiednio modyfikowane.
Zwykle stosowane są one przez okres 3-6 miesięcy po ablacji, a następnie modyfikowane lub odstawiane w zależności od skuteczności zabiegu. Utrzymanie bądź odstawienie leku zależy ponadto od rodzaju ablowanej arytmii oraz schorzenia podstawowego.
Z uwagi na fakt, iż migotanie przedsionków to arytmia, która grozi udarem mózgu, pacjenci z tym zaburzeniem rytmu serca każdorazowo wymagają oceny ryzyka udaru według powszechnie stosowanej skali CHA2DS2-VASc. Nawet mimo skutecznego zabiegu ablacji, chorzy z odpowiednio wysokim ryzykiem udaru wg skali CHA2DS2-VASc wymagają stosowania leczenia przeciwkrzepliwego.
Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na skuteczność zabiegu ablacji, w szczególności ablacji migotania przedsionków, jest modyfikacja czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, takich jak nadciśnienie tętnicze, hyperlipidemia, cukrzyca, palenie tytoniu, otyłość, niska aktywność fizyczna czy stres. Jednym ze schorzeń związanych z migotaniem przedsionków jest nadciśnienie tętnicze.
Obie choroby często ze sobą współistnieją. Migotanie przedsionków występuje częściej u pacjentów cierpiących na nadciśnienie tętnicze, a nadciśnienie tętnicze, szczególnie źle kontrolowane, jest schorzeniem, które może nasilać epizody migotania przedsionków.
Z tego względu istotnym aspektem jest stosowanie odpowiednio dobranych leków hipotensyjnych i prawidłowa kontrola ciśnienia tętniczego krwi.
Kolejnym ważnym zagadnieniem jest właściwa dieta i utrzymanie prawidłowej masy ciała. Badania wykazały, że skuteczność zabiegu ablacji u chorych z migotaniem przedsionków jest niższa wśród pacjentów otyłych, a wyższa u chorych z prawidłową wagą ciała.
Optymalnym rozwiązaniem jest schudnięcie jeszcze przed zabiegiem ablacji migotania przedsionków, udowodniono bowiem, że nie tylko skuteczność ablacji jest większa, ale również ryzyko powikłań zabiegu jest niższe u chorych bez współistniejącej nadwagi czy otyłości.
Należy zadbać również o odpowiednie nawodnienie organizmu. Odwodnienie oraz niski poziom potasu i magnezu we krwi sprzyjają nawrotom arytmii.
-
W przypadku ablacji arytmii związanych ze współistniejącą niewydolnością serca, czyli arytmii takich jak częstoskurcze komorowe czy burza elektryczna, bardzo ważnym elementem jest właściwe leczenie farmakologiczne niewydolności serca. Leki stosowane w niewydolności serca, poprzez wpływ na funkcję lewej komory mają bowiem potencjał antyarytmiczny. Skuteczność zabiegu ablacji u chorych właściwie leczonych na niewydolność serca jest wyższa.
Odpowiedniego leczenia wymagają także schorzenia pozasercowe, jeśli takie występują u pacjenta z zaburzeniami rytmu serca poddawanego ablacji.
Spośród najważniejszych z nich należy wymienić wszelkie zaburzenia funkcji tarczycy. Zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy mogą prowadzić do zaostrzenia zaburzeń rytmu serca. Ważne jest również odpowiednie leczenie chorób płuc, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc czy astma oskrzelowa.
Niezwykle istotne w aspekcie leczenia zabiegowego migotania przedsionków jest skuteczne leczenie obturacyjnego bezdechu sennego objawiającego się m.in. chrapaniem.
Schorzenie to może bowiem wpływać na skuteczność postępowania antyarytmicznego, zarówno farmakologicznego, jak i zabiegowego.
Ostatnim wreszcie, ale nie mniej ważnym niż powyższe aspektem, jest unikanie stresów oraz stosowanie odpowiednich leków w przypadku współistnienia schorzeń, takich jak zaburzenia lękowe i depresyjne.
Stresy sprzyjają epizodom zaburzeń rytmu serca, a nieustanny lęk m.in. przed napadem arytmii, napędza błędne koło prowadzące w efekcie do nawrotu arytmii i jeszcze większego lęku. W leczeniu, przydatnym jest nie tylko psychoterapia, ale również odpowiednio dobrane przez specjalistę leki przeciwlękowe i antydepresyjne.
